Lawina i kamienie, czyli neverending story (1)

Skończyłem czytać ,,Lawinę i kamienie'' Anny Bikont i Joanny Szczęsnej. Wrrrróć. Skończyłem słuchać. Bo to do słuchania książka była, przy wyrzucaniu gnoju i gnaniu zwierząt z pastwiska. Audiobooki są ostatecznym narzędziem emancypacji chłopa, bo może żywić, bronić i jeszcze książki wchłaniać.
Ale nie o to idzie. Książka lat temu parę była pisana nie tylko jako kawał porządny historii literatury, miała aktualną warstwę polityczną, która się zdezaktualizowała, a jednocześnie wątki, które się zaktualizowały na nowo.
Końcówka książki jest pomyślana jako głos w dyskusji o lustracji, która się była skończyła i nie ma temperatury dawnej. I tak gdy się czyta sążnistą rozmowę autorek z Gustawem Herlingiem-Grudzińskim zaskoczonym informacją, że Herbert się z ubekami spotykał, chociaż nic im nie powiedział istotnego meritum tej rozmowy wydaje się mało istotne w perspektywie współczesnego dyskursu okołopolitycznego. Chociaż w perspektywie tegoż dyskursu skurwienia można się pozachwycać postawą Grudziskiego, który nie dość, że się spotyka z dziennikarkami Wyborczej, z którymi się nie zgadza zupełnie, nie dość, że rozmawia z nimi dwakroć i długo, to jeszcze na łamach prasy z tym wywiadem polemizuje. Mimo że mógł rozmowę w autoryzacji okroić, okaleczyć, trudne wątki i swoje zaskoczenia wyrzucić czy w ogóle posłać rozmowę do kosza. Zgodnie z prawem prasowym miał do tego pełne prawo. Klasa.
Uaktualniły się za to inne wątki. Na wykład wchodzi grupa rosłych młodzieńców, przerywa go głośnymi okrzykami i zarzuca prelegentowi, że nie rozliczył się ze stalinizmem, za który jest odpowiedzialny. Baumann na Uniwersytecie Wrocławskim? A guzik, Wiktor Woroszylski na tajnym wykładzie o poezji rosyjskiej w latach siedemdziesiątych. Młodzieńcy byli nasłani przez SB. Biedni narodowcy, nie dość, że ich istnienie Baumann przewidział w ,,Globalizacji'', zanim oni wiedzieli o jego istnieniu, to jeszcze ich metody i argumenty zostały wymyślone przez Służbę Bezpieczeństwa jeszcze przed narodzinami większości z nich. Smuteczek. Nie tylko ten incydent jest żywcem wyjęty ze współczesności, autorki cytują obficie komunistyczną prasę krytykującą utwory dysydentów ze środowiska KOR-u. Za każdym razem, kiedy krytyka jest prowadzona z punktu widzenia narodowego i patriotycznego, można zrobić kopiuj-wklejkę i wrzucić spokojnie na dowolny portal nacjonalistyczny czy innej tam Gazety Polskiej. Takie choćby atakowanie Konwickiego za babranie się w narodowych kompleksach, winach, wadach, etc. Już czterdzieści lat temu pisali mądrzy ludzie, że Konwicki tak nie powinien, bo społeczeństwo dużo wycierpiało i potrzebuje innego rodzaju sztuki, a nie ciągłego kajania się. Wystarczyłoby dodać modną we współczesnym prawicowym dyskursie frazę ,,pedagogika wstydu'' i recenzje mogłyby być publikowane też i dzisiaj. Przejęcie dyskursu endeckiego przez partię zauważył Miłosz bardzo szybko, a używanie ojczyzny jako wygodnej pały do lania bliźniego po łbie okazało się trwalsze niż partia i w ogóle chyba jest ponadczasowe. A do wątku Herbertowego jeszcze tu wrócę.