Вiрш який нiколи не перекладуть iншими мовами, czyli jak zawiodłem

Jakiś czas temu przez ten blog przetoczyła się dyskusja o przekładzie – co się przełożyć da, co się nie da itede.
I fajno. Istnieje w światowej literaturze wiersz, który wszystko tłumaczy (he, he,, nomen omen). Przypadek sprawia, że jest to utwór ukraiński, Andrija Bondara. Nosi tytuł: Вiрш який нiколи не перекладуть iншими мовами. Wiersz, którego nigdy nie przełożą na żaden obcy język.
Gdy zobaczyłem tytuł, oczywiście pomyślałem, że przełożę. Bo nie będzie Niemiec, bo co, ja nie dam rady, ja nie jestem tszeeeeźwy? No to jedziemy.



w ukraińskiej encyklopedii literatury
nie ma biograficznych not kena keseya williama carlosa williamsa
nie ma artykułu o pokoleniu bitników i żadnego przedstawiciela
tego pokolenia nie wspomniano
z jakichś powodów



[Ha! I co, jak się nie da, jak się da? Co, jo nie umim? Jooo? A czekoj pan, niech tu śwagier jeszcze przyjdzie!- przyp. tłum].



ale są w ukraińskiej encyklopedii literatury
gruntowne artykuły o twórczości muchtara auezowa i abaja kunanbajewa [że kogo? - przyp. tłum]
a także grygoła abaszydze – autora cyklu poetyckiego
„Lenin w Samgori” [potem sprawdzę w google albo na yandex.ru – przyp. tłum]
o licznych ros. kazach. gruz. ukr. rad. (a czasem i „ros. i ukr. rad.”)
członkach KPRS [KPZR po polskiemu – przyp. tłum.] i po prostu
głosicielach postępowych idei
jest andersen-nekse sherwood anderson iwo andrycz igor antonycz
(chociaż nie wiem, co on tam robi)
andrełła andricoju i trzech andrijewskich
i nawet andijewska emma jest
nie mówiąc już o andrijczuku michale mikołajewiczu [czy ktoś jeszcze czyta w tym momencie? - ja się zgubiłem trzech andrijewskich temu – przyp. tłum]
członku kompartii USA od 1919 roku
nie ma i już nie będzie o andruchowyczu
o andrusjaku też nie
jest andrijaszyk i andrij kesarijskyj
nie obeszło się bez andrijczuka
cezara omeljanowycza
cóż – cezarowi cesarskie






I tak dalej, proszę państwa. Nie ma rymów, nie jest to sylabotonik, nawet wyrazy niespecjalnie wykraczające poza słownik przeciętnego Ukraińca, a nie przełożysz, panie, ni ciula. To znaczy – przełożyć można, ale liczba przypisów przekroczyłąby kilkakrotnie objętość wiersza.



I tak na przykład przy fragmencie:



µомбровича немає мабуть тому
що на лiтеру “µ” взагалi нiкого немає
бо й лiтери такої немає



(gombrowicza nie ma, może dlatego
że na literę „g” w ogóle nikogo nie ma
bo i takiej litery nie ma)



Trzeba byłoby pierdyknąć przypis o tym, jak to za czasów ZSRR w ukraińskim alfabecie nie było oficjalnie litery „g”. Chodziło o reformy ortografii, które miały zlikwidować w ortografii ukraińskiej odchylenia nacjonalistyczne i burżuazyjne (serio) między innymi poprzez zbliżenie ukraińskiej ortografii do rosyjskiej a oddalenie od polskiej i czeskiej kultury burżuazyjnej. Bez tego przypisu żart Bondara o braku Gombrowicza z powodu braku literki „g” jest niezrozumiały. Chociaż nie mam pewności, że to żart.



I tak to już jest. O ile sprawy ogólnoludzkie są jak najbardziej przetłumaczalne, szczególne warunki życia już nie bardzo. Andrij Ljubka piszący, że najważniejsze to dożyć do września i nie zwariować jest przetłumaczalny, Bondar piszący o Muchtarze Auezowie – nie. Jest to pocieszające, bo jednak esencja naszego człowieczeństwa jest wyrażalna we wszystkich językach lepiej lub gorzej. Jest to smutne, bo jego szczególności i pojedynczości czy to indywidualne, czy zbiorowe przetłumaczalne są trudno lub wcale. Tak to już jest w literaturze, tak to już jest w życiu. Jesteś przetłumaczalny, ale nie do końca, możesz się cieszyć i rozpaczać jednocześnie.