Sztejtełe Kolbuszowa się mocuje

Sztejtełe moje mocuje się od kilku dni ze swoją żydowską historią. I fajno. Ale, jak to zwykle, gdy sztejtełe się do czegoś zabiera, sprawa jest wzięta od dupy strony. Na głowie postawiona jeszcze nie jest, ale brakuje niewiele.

1. Dyskusja nad tym, czy Naftali Saleschutz był zbrodniarzem czy nie jest  może i fajna, ale trochę jałowa, bo jedyne dokumenty, jakie znalazł na jego temat rzeszowski IPN mówiły, że pracował w kontrwywiadzie Urzędu Bezpieczeństwa w Krakowie. Czy faktycznie jako osoba znająca niemiecki weryfikował Niemców, którzy byli w mieście po wojnie? - Może tak, może nie - powiedzieli mi swego czasu pracownicy. IPN nie interesował się Saleschutzem, interesował się jedynie dwoma zbrodniarzami z Kolbuszowej - Józefem Osetkiem, który ma teraz spraw w sądzie od metra i do śmierci chyba miał je będzie i jego szefem, Sołtysem, który był umarł na długo zanim IPN powstał. Czemu Saleschutz budzi więcej emocji niż ta dwójka?

2. Skupiając się na Saleschutzu zapominamy o innych kolbuszowianach-Żydach, którzy przeżyli, jak Henryk Płaszczyński, Max Notowicz. Zapominamy też o tych tysiącach kolbuszowian, które zginęły w getcie, na cmentarzu żydowskim w Kolbuszowej, w getcie rzeszowskim, w Bełżcu i w innych miejscach. Wreszcie - zapominamy, o tych dziesiątkach tysięcy, które żyły tutaj przez setki (no, raptem dwie, ale zawsze) lat.

3. Dyskusja o Saleschutzu odciąga uwagę naszego sztejtełe od pytania, jak do tego doszło, że połowę kolbuszowian wymordowano na oczach drugiej połowy. I idącego za nim: czy udało się zrobić wszystko, co można było w tej sytuacji zrobić? Może tak, może nie. Sprawa wymaga badań prowadzonych bez emocji i przyjmowanych z góry założeń, co znaczy, że jeszcze długo niemożliwych. Więc na razie to zostawiamy i przejdźmy do następnej sprawy,

4. To, że żydowska społeczność Kolbuszowej pojawia się w publicznym dyskursie przy okazji Saleschutza sprawia, że zapominamy o podstawowym fakcie - to miasto do 1942 roku było miastem dwóch religii i kultur. Dwujęzyczny i dwureligijny samorząd funkcjonował. No, ogólnie - dało się. Fajnie by było, gdybyśmy dyskutując o Saleschutzu o tym nie zapomnieli. Podobnie jak o tym, że z nieupamiętnionym nijak gettem, zapuszczonym cmentarzem i sypiącą się synagogą nie bardzo temu miastu do twarzy.