Aleja Trzech Druidów, czyli ostatnia wioska Galów

Zaczęło się od zdania ,,Jak przyjadę do Polski, to się pouczę polskiego, bo głupio chociaż trochę nie znać'' i mojej pierwszej myśli, że oj tam, oj tam, tylu Polaków ma z tym językiem problemy i żyje. Chociaż owszem, fajnie umieć coś w języku sąsiadów, a porozumiewanie się po angielsku ze Słowianami to obciach.

Ale zaraz, zaraz, czy aby na pewno obciach? Czy patrzenie z wyższością na ludzi, którzy żądają w czeskim Cieszynie menu po angielsku  nie wynika z jakiegoś folkowo-słowianofilskiego snobizmu. Biję się w piersi i robię rachunek sumienia. Wynika.

Gadanie z czeskimi kelnerami po angielsku to postawa racjonalna. Jeszcze sto lat temu z ogonkiem Edward Sapir przekonywał, że angielski nie nadaje się na język uniwersalny, bo jest w nim zbyt wiele kategorii niemających żadnego wykładnika formalnego, a zatem niedostępnych dla kogoś, kto nie jest native-speakerem. Tak jest na przykład z kategorią rodzaju - u nas, jak coś ma końcówkę -a, to wiadomo, że baba, przynajmniej gramatycznie. W angielskim tak nie ma i póki nie obejrzymy Sensu życia według Monty Pythona z napisami nie wiemy, że death jest po angielsku rodzaju męskiego. A jakiego rodzaju jest np.puzon? Za czorta się nie dowiemy. Sapir nie przewidział powstania simple english. Jak to było możliwe przy jego wkładzie w językoznawstwo, nie wiem, ale nie przypuszczał, że takie kategorie, jak rodzaj gramatyczny będą użytkownikom zbędne, podobnie jak np. te wszystkie dziwne angielskie czasy. Nieangielscy użytkownicy stworzyli simple english, możliwe, że jeden z najpopularniejszych języków na Ziemi. Tuż po angielskim, zwłaszcza w wersji simple jest mandaryński Potem jest hindi, potem arabski, na piątym miejscu hiszpański. Polski i ukraiński są na 26 i 27 miejscu najczęściej używanych języków, daleko za kantońskim (13 miejsce) czy wietnamskim (12), niedaleko za tureckim (21).


Jeśli za dwa tysiące lat będzie jeszcze jakieś inteligentne życie na ziemi i jeśli będzie zajmować się przeszłością, to zainteresowanie tego życia skupi się najwyżej na pierwszej piątce języków. Z tej perspektywy przekładanie wierszy z polskiego na ukraiński albo na odwrót czy w ogóle walka o czytelnika posługującego się tymi językami nabiera rysu takiej szlachetnej donkiszoterii. Owszem, urocze, ale na dłuższą metę bez sensu albo na odwrót - owszem, bez sensu, ale urocze. Jesteśmy w miejscu, w którym byli galijscy druidzi czy tam inne Kakofoniksy. Siedzimy na obrzeżach Imperium i śpiewamy dla garstki ocalałych jeszcze Galów, podczas gdy mainstream cywilizacji dzieje się gdzie indziej. Aleja Trzech Wieszczów w Krakowie to powinna być Aleja Trzech Druidów.

Co mi przypomina o druidzie Mickiewiczu. Nie wiem, czy cały ten mesjanizm, poza przyczynami oczywistymi, jak leczenie porozbiorowych traum i kompleksów nie miał przypadkiem źródeł we właściwym rozeznaniu sytuacji - Polska z roli kulturowego, powiedzielibyśmy dzisiaj, trendsettera w XVI wieku przeszła do roli papugi narodów. Galowie przy ognisku, Siouxowie zasłuchani w szamana, etc. Mickiewicz i w ogóle romantycy (bo co miał na myśli Norwid mówiąc, że bronią języka-arcydzieła?) zdawali sobie sprawę z tego, że kultura musi być konkurencyjna. Podoba mi się Mickiewicz z Ksiąg narodu i pielgrzymstwa, bo w nich jednym z głównych problemów jest pytanie, co Polacy mogą wnieść do kultury ludzkości. Co unikatowego, niepodrabialnego. Mickiewiczowi wyszło, że idea wolności. A co powinno wyjść teraz?